ชนัฐดา ศรีเชียงสา

---

-  File 1
-  File 2
-  File 3
-  File 4
-  File 5
-  File 6
-  File 7
-  File 8
-  File 9
-  File 10
-  File 11

หัวเรื่อง :  การจักสานงานไม้ไผ่

สื่อสำหรับบุคคลประเภท :   ทั่วไป

ผู้สร้างสรรค์/ผู้แต่ง/เจ้าของผลงาน :  เคน หาบุญมา

เจ้าของผลงานร่วม :   ชนัฐดา ศรีเชียงสา, มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

คำสำคัญ :   การจักสานงานไม้ไผ่, มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, ภูมิปัญญาท้องถิ่น

คำอธิบาย :  ข้อมูลเจ้าของภูมิปัญญา ชื่อเจ้าของภูมิปัญญา คุณตาเคน หาบุญมา อายุ ๘๐ ปี ที่อยู่ ๒ ม.๑๐ บ.คอกคี ต.บัวใหญ่ อ.น้ำพอง จ.ขอนแก่น อาชีพ เกษตรกร อายุการศึกษาภูมิปัญญา ๔๐ ปี ชื่อภูมิปัญญา การจักสานงานไม้ไผ่ ประวัติข้อมูลภูมิปัญญา การจักสานจากไม้ไผ่มีทำกันมาตั้งแต่สมัยปู่ ย่า ตา ยาย โดยอาศัยไม้ไผ่ที่ขึ้นอยู่ทั่วไปในป่าเมืองไทยซึ่งมีอยู่ประมาณ ๑๐๐ ชนิด แต่ที่นิยมนำมาจักสานกัน ได้แก่ ไม้ไผ่ใหญ่ ที่คนนิยมนำมาปลูกไว้รอบ ๆ หมู่บ้าน เพื่อใช้หน่อเป็นอาหารและใช้ลำต้นมาดัดแปลงทำเครื่องใช้ต่าง ๆ ที่จำเป็นภายในครอบครัวเช่น ตะกร้า ชะลอม กระด้ง ตะแกรง กระเชอ ลอบ ไซ กระติบข้าว หวด หรือมวยนึ่งข้าว เป็นต้น เครื่องใช้ต่าง ๆ ที่กล่าวมา ข้างต้นในสมัยก่อนนิยมทำใช้กันเองภายในครอบครัว ตามความจำเป็นของแต่ละท้องถิ่นและ การจักสานแต่ละอย่างมีกรรมวิธีที่แตกต่างกัน ยากบ้างง่ายบ้าง ดังนั้นแต่ละคนจึงมีความถนัดใน การทำไม่เหมือนกัน จึงได้เกิดมีการผลิตเพื่อแลกเปลี่ยนกันขึ้น พอมาช่วงหลัง ๆ ไม้ไผ่หายากขึ้น และคนมีงานอื่นทำที่มีรายได้ดีกว่าก็หันไปทำงานอย่างอื่นแทนจึงยังคงเหลืออยู่เพียงบางคนหรือบางกลุ่มเท่านั้นที่มีความถนัดทางจักสานเป็นพิเศษหันมายึดอาชีพทางการจักสานเป็นอาชีพหลัก บางคนก็ยึดเป็นอาชีพพรองจากการทำไร่ ทำนา โดยอาศัยทำในเวลาว่าง ตอนเย็นหรือกลางคืนที่กลับ จากไร่นาแล้ว เพื่อหารายได้มาจุนเจือครอบครัวอีกทางหนึ่ง การจักสานจากไม้ไผ่นั้นสามารถ นำมาดัดแปลงทำเครื่องใช้ได้หลายอย่าง ดังที่กล่าวมาแล้ว สาเหตุสำคัญที่นิยมนำเอาไม้ไผ่มา จักสานก็เพราะว่าไม้ไผ่หาง่าย ไม้แปรรูปได้ง่ายมีความเหนียวสามารถจักเหลา แต่ง ได้หลายขนาด ง่ายแก่การตัด แต่ง ง่ายต่อการนำมาประกอบกันเป็นรูปทรงตามที่ต้องการ (ชนัฐดา ศรีเชียงสา , ๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๐:สัมภาษณ์) กำหนดความรู้/แสวงหาความรู้ (ภายใน/ภายนอก) คุณตาเคน หาบุญมา อายุ ๘๐ ปี อาชีพ เกษตรกร บ้านเลขที่ ๒ ม.๑๐ บ.คอกคี ต.บัวใหญ่ อ.น้ำพอง จ.ขอนแก่น ได้เริ่มเรียนรู้การจักสารจากไม้ไผ่จาก ในพื้นที่และครอบครัวที่มีภูมิการจักสานไม้ไผ่มาใช้ประโยชน์ในครอบครัว ซึ่งเมื่อประมาณ ๔๐ ปีก่อน คุณตาเคน ได้นำความรู้ที่มีอยู่มาพัฒนาต่อยอด โดยเริ่มหัดทำอุปกรณ์ที่ทำจากไม้ไผ่ ที่สามารถนำมาใช้ในชีวิตประจำวันได้ จนทำให้ได้รับประสบการณ์จากการทำมาเป็นเวลานาน ต่อมาชาวบ้านในหมู่บ้านใกล้เคียงได้สั่งซื้อ ตะกร้า กระด้ง ลอบ ไซ กระติบข้าว หวด หรือมวยนึ่งข้าว พัด จึงได้ยึดการจักสารมาเป็นอาชีพเสริม ในเวลาว่างหลังการทำไร่ ทำนา การสร้างความรู้ (ขั้นตอน/วิธีการการสร้างภูมิปัญญา) อุปกรณ์ในการทำกระติบข้าว ไม้ไผ่อายุประมาณ ๑-๓ ปี ไม้หวาย มีด ด้ายไนล่อน เข็มเย็บผ้าขนาดใหญ่ กรรไกร ก้านตาล ขั้นตอนวิธีการสานกระติบข้าว ๑. นำปล้องไม้ไผ่ที่เตรียมไว้มาตัดข้อหัวข้อท้าย ออก ผ่าให้เป็นซีกทำเส้นตอกกว้างประมาณ ๒-๓ มิลลิเมตร ขูดให้บางเรียบเท่าๆกัน ๒. จากนั้นนำเส้นตอกที่ได้มาสานเป็นรูปร่างกระติบข้าว หนึ่งลูกมีตัวกระติบข้าว และฝามาประกอบกัน ๓. นำฝากระติบข้าวที่ได้ มาพับครึ่งให้เท่า ๆ กันทั้งฝา และตัวของกระติบข้าว ๔. ในขั้นตอนการทำฝาปิดนั้น จะจักเส้นตอกให้มีความกว้าง ๑ นิ้ว สานเป็นลายขัด ๕. นำฝาปิด ตัวกระติบข้าวมาตัดเป็นวงกลม ใส่เข้ากับส่วนตัว และฝาของกระติบข้าว ๖. ใช้ด้ายไนล่อน และนำเข็มเย็บเข้าด้วยกัน รอบฝาปิด และส่วนของตัวกระติบข้าว ๗. นำก้านตาลที่ม้วนไว้มาเย็บติดกับส่วนที่เป็นตัวของกระติบข้าว ๘. จากนำกระติบข้าวที่ได้ไปรมควันจากฟางข้าว เพื่อกันมดแมลงเจาะ และ ทนทาน ทำให้ไม่เกิดราดำ ๙. เจาะรูที่ฐานของกระติบข้าว ๒ รู ให้ตรงข้ามกัน แล้วทำหูที่ฝาด้านบน ตรงกับรูที่เจาะไว้ ๑๐.ใช้ด้ายไนล่อนสอดเข้าเป็นสายไว้สะพายไปมาได้สะดวก จะได้กระติบข้าวที่สำเร็จเรียบร้อย สามารถนำมาใช้และจำหน่ายได้ การจัดเก็บและการค้นคืนความรู้ ใช้การจดจำและการเล่าสู่กันฟังเป็นการสืบทอดความรู้ไปสู่คนรุ่นหลัง การถ่ายทอดความรู้และการใช้ประโยชน์ ให้ประชาชน คนรุ่นหลัง หรือองค์กรเข้ามาศึกษาเรียนรู้ได้ พิกัด (สถานที่) บ้านเลขที่ ๒ ม.๑๐ บ.คอกคี ต.บัวใหญ่ อ.น้ำพอง จ.ขอนแก่น ข้อมูลผู้ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น ปีการศึกษา ๒๕๖๐ ชื่อผู้ศึกษา นางสาวชนัฐดา ศรีเชียงสา หลักสูตร ประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู (ป.บัณฑิต) รุ่น ๔ รายวิชา ความเป็นครู (๘๐๐ ๕๒๐๑) เน้นศึกษา ครูกับการอนุรักษ์และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น คณะ ศึกษาศาสตร์ สถานที่ศึกษา มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สถานที่ทำงาน วิทยาลัยเคนโนโลยีพุทธเกษม อาจารย์ผู้สอน ๑ รองศาสตราจารย์ สำเร็จ คำโมง (ครูภูมิปัญญาไทย, ศิลปินมรดกอีสาน) ๒ อาจารย์ ดร.พา อักษรเสือ ๓ อาจารย์ ดร.ธีรภัทร โคตรบรรเทา ๔ อาจารย์ สุชาดา ลดาวัลย์ ๕ อาจารย์ อัจฉริยะ วงษ์คำซาว ๖ อาจารย์ บุญจันทร์ เพชรเมืองเลย https://youtu.be/bDUpPCGA7JI

จำแนกตามระดับชั้น :   ปริญญาตรี , ปริญญาโท, ปริญญาเอก, ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) , ประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.), ประกาศนียบัตรครูเทคนิคชั้นสูง (ปทส.) , การศึกษาตามอัธยาศัย

จำแนกตามสาขาวิชาของสื่อ :   การงานอาชีพและเทคโนโลยี, สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม, ศิลปะ

จำแนกตามลักษณะของสื่อ :   VDO Clip, ข้อมูลปฐมภูมิ , รูปภาพ, ใบงาน